De cantate
Aanleiding
Aize
Hij was zo’n dertig jaar, iets ouder dan ik, na boezemvriend Allard een van mijn beste vrienden, toen er een droef bericht kwam. Zelfdoding. Het zij zo.
Nabestaanden moeten er maar mee in het reine komen. Mij kostte het wel drie jaar om het een plaats te geven; net zolang als de tijd dat je probeerde zijn leven lichter te maken. Maar als reactie op de kennisgeving heb ik van meet af aan me voorgehouden: "Ik ga een muziekstuk voor je maken, je mag niet vergeten worden".
Pas na die drie jaar kon ik wat componeren. Hoewel er een wond in Aize zat, was het wel een aparte gozer in Gods tuin. Hoe dat in noten te vangen? Daarover gaat cantate Heet Mij Licht die er kwam.
Een ode aan wie Aize was, wat zelfdoding is, een troost voor andere nabestaanden, een aansporing om lief te zijn naar een ander en een lichte raad aan mensen van doe het niet. Het zit er allemaal in.
Harry Stevens
Aize
Troostconcert
heel veel Aize’s
De componist wil graag dat deze cantate in een entourage van eerbied, sereniteit, zo u wil heiligheid wordt uitgevoerd. Noem het steeds troostconcert. Muziek voorziet namelijk in veel functies: van de blije muziek op de kermis tot de sacrale muziek in de kerk. Deze cantate dient om te troosten bij leed rond zelfdoding, want snel werd geconstateerd dat er heel veel Aize’s zijn.
een Heet mij licht
Daarom is —een Heet mij licht— altijd een rite waarbij de cantate prominent ingebed staat, als een allegorie voor veel mooie mensen. Een paar kenmerken ervan zijn essentieel. De zaal is intiem. Andere muziekstukken zijn bijpassend. Verder kunt u denken aan buitenmuzikale elementen zoals dans, stilte, bloemen, gesprek, een foto-uitstelling, namen noemen, een woord van een moeder als ervaringsdeskundige. Maar laat vooral de muziek van de cantate troosten; het stuk kent expres weinig woorden. Zij heeft bewezen dienstbaar te zijn in die taak.
Genesis
Het besef hoe vaak deze ellende zich voordoet, stimuleerde de kunstenaar alleen maar om de muziek te volbrengen. De cantate is in een tijdbestek van drie jaar met tussenpozen gecomponeerd. Even lang als de periode waarin de maker van de cantate Aize gekend heeft als vriend. Toen het eerste deel klaar was, handgeschreven, heeft een van de librettisten die partituur opgestuurd naar de broer van Louis van Dijk. Rob belde niet al te lang daarna terug om te zeggen dat hij het een puik deel vond. Dat vond de componist een reuze opsteker om verder te gaan.
Na voltooiing van de beoogde drie delen klonk het werk vele jaren slechts in het hoofd van de componist. Een erfenis bood echter kansen. Eerst maar een organisator aanstellen, musici vinden. Dat lukte. Vervolgens werd er een duur programma voor muzieknotatie aangeschaft die druk mogelijk maakte. Het werd nu menens: die handgeschreven versie nu echt top maken.
Deel I was nagenoeg goed, deel II gaf al wat meer werk, maar deel III moest grondig gereviseerd vond de componist. Er ontbrak een lied, een cellosolo, wat swing en nog een paar ideeën. Nogmaals, het kwam nu op aan. Op wonderbaarlijke wijze kreeg de compositie in dat seizoen vanaf de zomer 2014 tot hartje lente 2015 zijn definitieve vorm. Zij die het prematuur mochten horen, zelfs via het notatieprogramma, plengden al een traan. Gelukkig, de troost werkt. De repetities verliepen gladjes. Er viel zoveel dat jaar op zijn plaats. Bestaat niet dat het allemaal toeval was of juist wel. Op ludieke wijze kwam Harry toentertijd in contact met Tjako van Schie terwijl dat niet gebeurde omdat het nodig was voor de uitvoering. Die was zo aardig om alles een beetje in de gaten te houden of te sturen: de notatie, even op het conservatorium te Amsterdam met deze beminnelijke muziekvriend vlak voor het concert de nummers die Harry die avond allemaal zou spelen extra doornemen om goed beslagen ten ijs te komen. Eindelijk zou die langverwachte première klinken.
bezetting
vrouwenkoor
dwarsfluit
hobo
klarinet
piano
cello
delen
I
Ouverture
Mijn God
II
Offertorio
Heet mij licht
III
Pastorale
Friese koeien, Amsterdamse meeuwen
tekst
deel I
Oe
verzuchting
Ah
zielsverdriet
Mijn God!
deel II
De huizen slapen,
want mensen slapen ook nog—
Regendruppels niet.
Magda van den ende
Ontpopt uit je cocon van smart,
Was je dan zo verward?
De huizen beven,
want mensen beven plotsklaps—
stalenkransen niet.
Amen!
deel III
Na de donk´re wintertijd
is daar de uitbundigheid
van het licht in al zijn pracht,
duizend tinten ongedacht.
Planten schenken ons hun geur,
tal van bloeisels en hun kleur,
nieuwe gloed en vrolijkheid
geeft de zon, de lentetijd.
Koeien struinen in de wei,
vogels baltsen op de hei,
in de grachten, in het riet,
meeuwen in hun duingebied.
Kijk, de vlinders zijn er weer
met hun vleugelslag zo teer
en zo wonderlijk nabij,
onvergetelijk en vrij.
Jaap Zijlstra
Libretto
In deel I is er niet echt een tekst, immers waar het woord ophoudt begint de muziek luidt het gezegde. Daarom al snel het idee geboren om weinig tekst te gebruiken. Er klinken twee woorden van zielepijn over de langerekte Seufzermotive. Vervolgens één wanhoopskreet waar de toehoorder zelf de betekenis van mag invullen.
Harry bracht Aize een keer naar Magda van den Ende, een franciscanesse, om hem te helpen in zijn verdriet. Zij las met haar prachtige stem enkele van haar gedichten voor. Die ene werd thuis in het gedichtenschriftje van de toondichter genoteerd ter afsluiting van een bijzondere zondagmiddag.
Deze haiku, want dat was het, is gebruikt als basistekst voor deel II. Het beeld ervan heeft een spiegelbeeld gekregen waarbij de spiegel wordt gevormd door twee rijmende regels. Jaap Zijlstra, toentertijd al enige jaren ernstig ziek. reikt amper een jaar voor de eerste uitvoering de tekst aan voor de pastorale van deel III. Het koor krijgt een lied, dat ontbrak. Eigenlijk was het vrij snel gecomponeerd —een tekst kan snel nootjes aanreiken. Het idee dat het koor als een soort instrument gebruikt moet worden —weinig woorden—kon niet helemaal doorgevoerd worden om wille van de balans over het geheel. Elk instrument moet met solo's aan de bak. De fluit in deel I, de hobo in deel II, klarinet en cello in deel III, nu bijgestaan door het koor met deze lofzang op de natuur. Wat extra duiding door het woord maakte het werk in balans.
Beide librettisten, aanzienlijk op leeftijd, zij zelfs bijna een generatie aanzienlijker, stierven vrij kort na de première.
Elementair
Een aantal ideeën voor het werk destilleerde zich al snel uit. Allereerst de bezetting. Dat gaf lucht. Eerlijkheid: er moet klinken wat er gebeurd is, want: "De waarheid is altijd het minst pijnlijk.", J.K. Rowling. Die indrukwekkende begrafenisstoet zal erin komen. Pastorale elementen gelardeerd met humor, incluis de wens voor een hele maat stilte, want dat is de mooiste noot in de muziek.
Toen ik opmerkte dat Onze Lieve Heer de meeste tijd van Zijn leven bescheiden had doorgebracht als timmerman en hij zich dus als meubelmaker in goed gezelschap bevond, antwoordde hij met: "Hij heeft in ieder geval het beste aan de weg getimmerd".
Deze hoofdlijn in expressie vond merendeels zijn voedingsbodem in het laatste avondmaal met Aize op zijn studentenkamer.
"Harry", ik wil je zeggen, "dat je voor mij de held bent." Zul je huilen als ik er niet meer ben? Hier: een ganze-ei, van een boswachter, spinazie en aardappelen, boers. Ik wil zo graag oplossen in de natuur.
Met al die opmerkingen voelde ik me verlegen. Vond ze vreemd. Had er geen antwoord op. Niet veel later wist ik wel beter. Ik had het niet door. Ik zou huilen.
de componist
Muzikaal
Maar niet te veel verklappen waar alle geheimen van het werk zich bevinden of hoe ze in elkaar steken —gewoon luisteren. Onthoud in ieder geval het vlindermotief van de fluit in het intro: ontpoppen, in vrijheid weg fladderen. Het intro staat in driekwartsmaat. Dan volgt er een stuwende alsmaar dissonanter wordende vierkwartsmaat, je mag het een treurmars noemen. In het outro van deel I cadenseren alle stemmen in het slotakkoord, behalve de fluit, die schiet er doorheen, als een vlinder uit de dauw.* Deel II staat vooral in vijfkwartsmaat. De hobo, vanouds begrafenisinstrument, verbeeldt het schrijden van de indrukwekkende begrafenis. De dans van de vlinder is ritmisch gevarieerder. Deel III is hoofdzakelijk in zeskwartsmaat. Zo heeft de componist die mysterieuze zin dat Aize wilde oplossen in de natuur vorm gegeven. Het stuk ontspant allengs, vooral ritmisch en in het kielzog daarvan ook harmonisch en melodisch. Naar het einde toe mag er wat vrolijkheid zijn. De meeuwen staan voor weidsheid, weliswaar die van het zwerk. De koeien geven tegenwicht dat we verder moeten: aards.
*Dit idee komt van Earth Wind & Fire, Africano —waar heb je anders collega's voor?
Muziek is pas muziek als die klinkt
Opening Heet mij licht troostconcert
Vovalise, Sergei Rachmaninov, uitvoerenden van het eerste uur
arrangement Harry Stevens
De opnamen van het troostconcert zijn slechts gegenereerd uit de audio van een kleine hand videocamera.
Derhalve hierdoor, alsmede de akoestiek van de kerkzaal met veel betonnen wanden is de kwaliteit niet optima forma.
Het gaat om de muziek op zich.
Heet mij licht, Harry Stevens
uitvoerenden van het eerste uur
fragmenten
uit deel 1
uit deel 2
uit deel 3
Siësta, Richard Rodney Bennet
Jonate Droogers fluit, Harry Stevens piano
How Deep Is the Ocean, Irving Berlin
Yinske Silva zang, Eefje Benning tenor-sax, Harry Stevens piano
arrangement Harry Stevens
reacties op de première
- Beste Harry,
Dank voor alle mails, wat een werk nog allemaal na onze première... bravo! Soms kan het iets teleurstellen om direct na een uitvoering de opname te beluisteren... Ik had een goed gevoel na het concert wat veel met de sfeer van de avond te maken had en bij het beluistern van de wetransfer vond ik dat er veel mooie dingen gebeurden. Bij een studio-opname zullen de foutjes allemaal goed komen, hopelijk komt het ervan!!!
Hartelijke groeten, Arco - Beste Harry,
De muziek die je gecomponeerd hebt raakte me en ik begrijp gewoon niet dat iemand, jij dus, die hebt kunnen maken. Grote waardering! Ook de bewerking van Vocalise met de zangeressen vond ik buitengewoon mooi en emotioneel. Fijn dat allemaal vanaf het begin meegemaakt te hebben. en daarbij komt dat je een erg zorgzame en gastvrije man bent. Mooi ook om Els te ontmoeten en te zien hoe liefdevol jullie met elkaar omgaan.
Ad van Dam - Ik heb het erg leuk gevonden dat je me bij dit project hebt betrokken: mooie muziek en een mooie avond!
Barbara - Ha Harry
Nu Paul vanavond toch aan het werk is heb ik even rustig de tijd genomen om de gestuurde opnamen te beluisteren. Leuk dat we dit hebben ontvangen: het is toch heel anders om te luisteren dan zelf te musiceren. Ik vond het een heel bijzondere avond. Je compositie is prachtig, raakt en is veelkleurig. Net als overigens de musici en zangers die je bij elkaar hebt weten te krijgen: wat een verschillende mensen! Ook de rest van het programma vond ik overigens heel mooi en divers. Ben je inmiddels weer een beetje bijgekomen van het hele project? Wat een intensieve tijd zal dit geweest zijn! Geniet nu even van je rust, ook al hoop ik natuurlijk dat we in de toekomst nog een keer Heet mij licht ten gehore mogen brengen. Hartelijke groet,
Adriaantje - Har. IK —en vele anderen!— vonden het geweldig. Zelf vind ik je thema nog steeds prachtig, misschien wel een van de mooiste die ik ooit hoorde. Okay, ik wéét dat is natuurlijk gekleurd: JIJ hebt het gemaakt, maar zo voel ik het wel! Ik vond 't prachtig en was geëmotioneerd. Zou heel graag de muziek van 't concert willen beluisteren. met Ruud goeie herinneringen opgehaald aan Aize en nog met ouders Aize gesproken. Vond 't allemaal heel bijzonder. Als ik eraan denk krijg ik weer tranen. In 't leven wen je eraan om emoties weg te drukken. Ware emoties zijn niet weg te drukken.
vr. gr. Allard van Wierst, je broer en boezemvriend
- Bedankt Harry, Bob Beerents
- Harry, ik vond je super met het optreden!!! ga zo door!
vr. gr. Martin - Beste Harry,
Merci voor je mail en de foto's! Het was een mooi concert! en ik hoop dat het na de pauze een goed vervolg heeft gekregen. Sowieso wil ik graag zeggen dat je echt een mooi stuk hebt geschreven! Natuurlijk hoop ik dat het hele concept op een of ander manier overgenomen gaat worden maar ik denk dat jouw stuk graag door koren gezongen wil worden. Het moet natuurlijk enige bekendheid krijgen en misschien zou je het voor gemengd koor moeten omschrijven zodat de meeste koren het kunnen uitvoeren. Maar het muzikale idioom, de Nederlandse teksten, de kleine instrumentale bezetting en het bijzondere thema zullen zeker aanspreken. Nogmaals dank voor de uitnodiging voor dit project, een mooi stuk en een bijzondere avond! Tot ziens en hartelijke groet,
Arco - Hoi Har,
Wat was het concert en de hele avond geweldig, mooi en ontroerend. En wat een prachtige reacties krijg je van iedereen. Ik ben blij dat je een fotootje van Aize op FaceBook gezet hebt, ik was vergeten hoe hij eruit zag. en wat lijkt het dan nog maar kort geleden. Ik heb uitgerekend dat het ongeveer 27!! jaar geleden is dat we alle drie op de Westermarkt woonden. In het koor meende ik Wendelien te herkennen en zag op het programmablad ook haar naam. Ze stond te stralen, ik had haar graag even gedag gezegd. Dank je wel voor de mooie avond.
Lieve groet van Marian - Harry, hartstikke bedankt voor alles. Het was echt een topavond. Warme muzikale groet,
Jonate - Lieve Harry,
Het was me een spannend concert! En natuurlijk ging er hier en daar een noot anders dan gepland, maar er was wel een soort samenhang. En de tweede helft van de avond was een geweldige aanvulling. Briljant einde met kaartjes die je aan elkaar geeft. Nog soepeler en ontspannener is fijner. Dat snapt iedereen, maar man wat heb je een werk verzet! Jouw compositie is echt heel uniek en interessant en met prachtige melodieën en soli. Dankjewel voor je compositie en je inzet. Ik hoorde, dat je Rachmaninov-bewerking ook enorme indruk maakte op velen. Ik vind hem ook erg geslaagd. Zoals de instrumenten ingezet zijn: meesterlijk! Wie weet wat er nog van komt! Hartelijk warme groet,
Janneke
PS: geniet heerlijk na en geniet van de mooie kleine dingen op vakantie en van de rust en de natuur, de bloesem, de koeien.
PPS: op mijn kaartje schreef ik: we zijn meer verbonden met elkaar dan dat wee van elkaar verschillen.
PPPS: If music be the food of love: play on! - Hallo Harry,
Ik ben zwaar onder de indruk. Wat een prachtig stuk en wat een daadkracht om al deze mensen te mobiliseren, prachtig koor, geweldige soliste, top blazerstrio en dan die pianist... Een groot compliment. Ik ben blij dat ik erbij kon zijn. Op naar meer. Liefs,
Raquel - Dag Harry,
Ik ben het met je eens: een mooie avond met veel bijzondere ontmoetingen en gesprekjes. En vooral mooie muziek, die vanochtend nog in mijn hoofd zat. Hartelijke groet,
Ditske - Lieve Har,
Het was PRACHTIG, wat een mooie avond. Ik heb héél, héél hard voor je geklapt. Dank je wel. Lieve groet van Marian. - Lieve Harry,
Even schrijven dat ik je stuk echt mooi vind. Groeten van Marianne. - Jij ook bedankt voor je mooie muziek. Eefje Benning
- Lieve Har,
Het was een supermooie avond. Complimenten voor jou!
xxx Maaike - Het is zulke mooie muziek! Dank je voor het componeren, je bent een kanjer! Je hebt de wereld echt een cadeau gegeven.
Liefs van Wen. - Harry, mijn complimenten. Ben trots op een componist in de familie. Hoop dat opus 2 wat sneller gecomponeerd kan worden. De uitvoering was ook perfect met professioneel klinkende instrumentalisten en een erg goed koor. Sybrand Kiljan, je neef.
- Ik vond het een prachtig en ontroerend concert. Fijne sfeer en een leuk idee met de nagesprekken en afsluiting. Dank je wel allen. Herma Hoeve
- Wauw, ik kon er niet bij zijn en heb, zo te lezen, echt wat gemist!! Jennifer Nijdam, je nicht.
toekomstmuziek
opname
Wat koop je voor de lovende reacties? Hij had liever nog zijn vriend gehad —niet te koop. Alleen de helende esthetiek van kunst en de behoefte aan troost rechtvaardigt geregelde uitvoering. Denk eens aan de jongeren van tegenwoordig.
Inmiddels is er een tweede Heet mij licht geweest. Graag wil de componist ooit nog een uitvoering in Duitsland. Tevens is er de wens van de cantate Heet mij licht een opname te maken, aangevuld met andere mooie muziek: bijvoorbeeld de Fado Olandese van Tjako van Schie voor viool en piano. Een mooi stuk van zijn compositieleraar.
troostboekje
Dan is er een verlangen om met Heidi Letz en Mirjam Busch een troostboekje samen te stellen dat met de opname van Heet mij licht als duo-geschenk aangeboden kan worden.
Heet mij licht
tweede uitvoering
een Heet mij licht doe je vooral samen
aanvraag
samen
Er komt namelijk het een en ander bij kijken. Het vraagt een gedegen voorbereiding. Kijk maar eens naar de aankondiging van het on line vakblad Uitvaart. Je doet zo'n troostconcert vooral samen. Onder Contact vindt u alle informatie.